Σε ένα χρονολόγιο με τα πολιτικά και δημοσιογραφικά γεγονότα του έτους, μικρά και μεγάλα, φαντάζομαι ότι στις εγγραφές της προηγούμενης εβδομάδας θα περιλαμβάνονταν, εκτός από τις εκλογές, η έξωση των σελίδων του «Ιού» από την Ελευθεροτυπία. Aκούγεται ίσως υπερβολικό, και γι’ αυτό σπεύδω να εξηγήσω το γιατί — και ειδικότερα γιατί η εξέλιξη αυτή αποτελεί γεγονός όχι μόνο δημοσιογραφικό, αλλά και πολιτικό, τουλάχιστον για όσους και όσες μιλάμε από την πλευρά της Αριστεράς. Τι ήταν λοιπόν εκείνο το ιδιαίτερο που έκανε την ομάδα του «Ιού» να ξεχωρίζει;
***
Πρώτα απ’ όλα, η ανεξαρτησία της: από το κράτος, τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, τους κομματικούς και επιχειρηματικούς «παράγοντες». Ιδιότητα ανεκτίμητη, σε μια εποχή που οι «διοχετεύσεις», οι «δηλώσεις κύκλων», η συμμόρφωση «προς τας υποδείξεις» πυκνώνουν, κι έτσι, συχνά, διαβάζοντας ένα άρθρο, προσπαθείς να σκεφτείς ποιος είναι ο πραγματικός λόγος που γράφτηκε, ή –ακόμα χειρότερα– το διαβάζεις όχι για όσα λέει, αλλά για εκείνα που διακρίνεις πίσω από τις γραμμές. Μια ανεξαρτησία που δημιουργεί στον αναγνώστη την αναγκαία συνθήκη εμπιστοσύνης, τον κάνει να ξέρει ότι τα όποια ελαττώματα της στήλης οφείλονται στην άποψη, στο σφάλμα, την αδυναμία ή τον υπερβάλλοντα ζήλο των συντακτών, αλλά όχι σε εξυπηρέτηση αλλότριων και κρύφιων συμφερόντων.
Δεύτερον, ο συνδυασμός μαχητικότητας και σοβαρότητας. Οι συντάκτες του «Ιού» δεν έκρυψαν ποτέ τις απόψεις, τις ευαισθησίες, τις συμπάθειες και τις αντιπάθειές τους, τη στράτευσή τους στην Αριστερά, τη φιλέρευνη διάθεση και την πίστη τους στην αξία της πολεμικής. Κατεξοχήν «πολιτικά ζώα», ουδέποτε καμώθηκαν ότι θεραπεύουν το είδος της ψευδοαντικειμενικότητας που ανθεί στη δημοσιογραφία αλλά και την ιστοριογραφία, όπου τηρούμε απαρέγκλιτα ίσες αποστάσεις από όλες τις απόψεις. Ο ρατσισμός, ο εθνικισμός, η ακροδεξιά, ο εκκλησιαστικός σκοταδισμός, το σύγχρονο παρακράτος, η κρατική και επιχειρηματική αυθαιρεσία, η καταστολή, τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, οι πρόσφυγες και οι μειονότητες, τα κοινωνικά κινήματα υπήρξαν ορισμένα από τα αγαπημένα τους θέματα. Και τα καλλιέργησαν συστηματικά, με τρόπο εμπερίστατο και τεκμηριωμένο. Απόδειξη; Αν υπήρχε έστω και ίχνος προχειρότητας ή σαθρότητας, καθώς οι Ιοί καταπιάστηκαν, εδώ και είκοσι χρόνια, με παθιασμένο, ακόμα και εμπαθή, τρόπο, με θέματα καυτά, και βρέθηκαν πολύ συχνά στο στόχαστρο, είναι σίγουρο ότι θα έκαναν πλέον ρεπορτάζ, εκ των ένδον και με τη μέθοδο της συμμετοχικής παρατήρησης, για το σωφρονιστικό μας σύστημα.
Τρίτον, η τόλμη. Οι σελίδες του «Ιού» υπήρξαν μια μικρή όαση, όπου έβρισκαν χώρο θέματα και απόψεις αποκλεισμένες από το τοπίο της ενημέρωσης. Για να δώσω ένα μόνο παράδειγμα, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν σύσσωμος ο Τύπος (με εξαίρεση την Αυγή, την Εποχή, τον Πολίτη, το Αντί και δυο-τρία ακόμα έντυπα της Αριστεράς) φορούσε περικεφαλαίες εφορμώντας εναντίον των «Σκοπιανών», χρειαζόταν πράγματι αρετή και τόλμη για να πας κόντρα και να δημιουργήσεις, με επιμονή μυρμηκολέοντος, ρωγμές στο μπετόν αρμέ της ομοφωνίας.
Τέταρτον, ο τρόπος ανάπτυξης των θεμάτων: ο αναγνώστης μάθαινε πολλά, τροφοδοτούνταν με απόψεις και στοιχεία (εξ ου και η πρωτότυπη, για εφημερίδα, «βιβλιογραφία», με βιβλία, άρθρα, ιστοσελίδες και οπτικό υλικό, στο τέλος κάθε έρευνας). Κείμενα καλογραμμένα, στον αντίποδα ενός άλλου γνώριμου είδους γραφής: εκείνων των άρθρων με τα οποία πιθανότατα δεν θα διαφωνούσες ούτε κατά κεραία, δεν προλαβαίνεις όμως να το διαπιστώσεις, αφού σε παίρνει ο ύπνος από τη δεύτερη παράγραφο.
***
Με αυτά κι άλλα πολλά, ο «Ιός» κατάφερε κάτι σπουδαίο: να αποτελέσει ένα εργαστήρι αντιπληροφόρησης, με όλη τη σημασία του όρου. Υπήρξε σημείο αναφοράς για πολλούς, άτομα και συλλογικότητες, να ασκεί μεγάλη πολιτική και ιδεολογική επίδραση (το γεγονός ότι δημοσιευόταν, με πλήρη αυτονομία, εντός μιας μεγάλης εφημερίδας ήταν κρίσιμο, από την άποψη αυτή). Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι, ακολουθώντας τις καλύτερες παραδόσεις της αριστερής δημοσιογραφίας (λ.χ. υπόθεση Λαμπράκη), είχε ερευνητικές επιτυχίες πρώτης τάξης, όπως η αποκάλυψη του χρυσαυγίτη «Περίανδρου» ως δράστη της απόπειρας δολοφονίας του Δ. Κουσουρή.
Για το ευτυχές αποτέλεσμα συνέτρεξαν δύο προϋποθέσεις. Πρώτον, η απόφαση της Ελευθεροτυπίας, που δυστυχώς ανατράπηκε πρόσφατα, να φιλοξενεί τον «Ιό»· δεύτερον, και κυριότερο, η γνώση, η συγκρότηση, η πολιτική ευφυΐα και το πάθος του Τάσου Κωστόπουλου, του Δημήτρη Τρίμη, της Άντας Ψαρρά, του Δημήτρη Ψαρρά και της Αγγέλικας Ψαρρά, που πραγμάτωσαν το εγχείρημα.
***
Στην αρχή του άρθρου έβαλα δίπλα δίπλα τις εκλογές και το σταμάτημα του «Ιού». Σκέφτομαι λοιπόν ότι, πέρα από τη γενική αποτίμηση των εκλογών, υπάρχουν ορισμένα επίδικα με ιδιαίτερη βαρύτητα για μας: η εκπροσώπηση της «Χρυσής Αυγής» στο Δημοτικό Συμβούλιο και οι υπόγειες διαδρομές της ακροδεξιάς είναι ένα από τα πρώτα. Επίσης, ο σκανδαλώδης δημαρχιακός βίος του Νικήτα Κακλαμάνη ή ο ασφυκτικός κλοιός εθνικοφροσύνης, μητρόπολης και ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη· και, ακόμη, τα κινήματα πολιτών που αντιστάθηκαν στις λογικές της δικομματικής διαχείρισης, τα παραδείγματα αριστερής αυτοδιοικητικής πολιτικής σε όλη την Ελλάδα. Για όλα τα παραπάνω, δύσκολα μπορώ να σκεφτώ καλύτερη δεξαμενή στοιχείων και πολιτικών ιδεών από τη μεγάλη παρακαταθήκη του «Ιού». Ας ελπίσουμε, το έχουμε ανάγκη σε πολλά πεδία, η ιοβόλος αυτή δράση, με κάποιον τρόπο, να συνεχιστεί. Μέχρι τότε, μπορούμε να χαμογελάμε με τη σκέψη ότι ο εν λόγω “Ιός”, όπως οι ιοί εν γένει, υπήρξε εξόχως δραστικός και μεταδοτικός.
ΥΓ. Δύο απαραίτητες ηλεκτρονικές διευθύνσεις: www.iospress.gr , όπου βρίσκεται μεγάλο μέρος των ερευνών του «Ιού». Και www.petitiononline.com/ios71110/petition.html, όπου συλλέγονται υπογραφές διαμαρτυρίας για το σταμάτημα του «Ιού».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου